Goede Voornemens voor het Nieuwe Jaar

Het nieuwe jaar komt er weer aan en veel mensen denken dan na over wat ze het komende jaar anders gaan doen. Vaak mondt dit uit in voornemens om bepaalde dingen niet meer te doen of te verminderen, bijvoorbeeld af te vallen, minder te drinken, niet meer zo vaak boos te worden, etc.

Vol goede moed gaan ze aan de gang, komen er snel achter dat het voornemen alleen niet genoeg is om dingen te veranderen en vervallen weer in het oude gedrag. Hoe komt dat? Blijkbaar zitten de dingen zo in elkaar dat ondanks die goede voornemens we telkens in hetzelfde schuitje terecht komen. Hoe kijkt het boeddhisme hier tegen aan?

Het boeddhisme kijkt primair naar de mentale kant en doet diepgaand onderzoek naar hoe het achter de schermen werkt. In dat licht maakt het boeddhisme messcherp onderscheid tussen heilzame en niet heilzame bewustzijnstoestanden. Heilzame bewustzijnstoestanden geven mentale ruimte en zorgen ervoor dat je je blij en gelukkig voelt. Voorbeelden daarvan zijn liefde-vriendelijkheid, blij kunnen zijn voor iemand anders, compassie, gelijkmoedigheid en vertrouwen. Alle niet heilzame bewustzijnstoestanden zijn onrust, piekeren, hoogmoed, roekeloosheid, gewetenloosheid, boosheid, begeerte, twijfel, zwaarte, inertie, gierigheid, jaloersheid, onjuiste zienswijzen en onwetendheid. Alle mentale ellende is op hierop terug te voeren. Onheilzame bewustzijnstoestanden verkleinen je mentale ruimte. Als je met je bewustzijn vaak in het genoemde rijtje zit dan is één ding zeker: je voelt je niet gelukkig. Wat ook zeker is, is dat je wil alleen niet genoeg is om de aanwezigheid ervan in je bewustzijn te verminderen. Als dat zo zou zijn zouden we allemaal stralend gelukkig rondlopen. Blijkbaar zit de bron ervan diep verscholen. Wat kun je dan wel doen?

Wat je altijd tot je beschikking hebt is je intentie om iets in gang te zetten. Die intentie kun je richten, telkens opnieuw. Als dat maar vaak genoeg herhaald wordt, dan wordt het een gewoonte en beklijft het. Intenties zijn ongelooflijk belangrijk. Intenties zorgen ervoor dat je gedachten naar dingen toegaan die ermee in lijn zijn. Ze zijn uiteindelijk verantwoordelijk voor hoe je in het leven staat en bepalen je overtuigingen. Ze zorgen voor acties en acties zorgen voor resultaten. Er zijn echter vele gegadigden voor de ‘intentie-energie’. Daarom is het ook zo belangrijk te proberen bewust hiermee om te gaan.

De erg voor de hand liggende vraag is dan: welke intenties zijn het waard om te koesteren en van welke moet ik weg blijven? De laatste categorie mag je zelf invullen. Het antwoord op de eerste categorie heeft de Boeddha uitgebreid uit de doeken gedaan. Heilzame mentale kwaliteiten ontwikkelen is waar het in het leven uiteindelijk om draait. Ik had er al een paar aangestipt. Een goed voorbeeld is liefde-vriendelijkheid. In het Pali wordt dat mettā genoemd. Je kunt je bewust richten op mettā, om het zo te ontwikkelen. Iedere keer als je bewust denkt aan het geven van mettā, zich er actief mee bezig houdt versterkt in jezelf de intentie om dat de volgende keer opnieuw te doen. De kracht waarmee je dat tot uitdrukking brengt wordt met het verstrijken van de tijd steeds groter. Als dat vermogen tot grote hoogte wordt ontwikkeld, dan wordt het zelfs een genezende kracht.

Nu is er nog een mooier object dan vriendelijkheid en dat is je intentie en aandacht richten op de kwaliteiten van de Boeddha. Er zijn er 9. Zoek ze maar eens op. Ik licht er hier nu eentje uit en dat is de kwaliteit die invloed heeft op je manier van spreken. De Boeddha had het vermogen tot ultieme hoogte ontwikkeld om alleen te spreken als van te voren vaststond of datgene wat hij van plan was te zeggen zou aansluiten bij zijn toehoorders. Ook het moment waarop is van belang. Niet het juiste moment? Dan zweeg hij. En altijd als hij sprak was het aangenaam om naar te luisteren.

Deze en alle andere kwaliteiten komen tot wasdom als je je intentie richt op de kwaliteiten van de Boeddha, als je je ermee verbindt en ze zo in jezelf ontwikkelt. Hoe dat te beoefenen? Je hoeft alleen maar te luisteren naar de klank die al deze kwaliteiten in zich draagt: buddho. Luisteren naar deze klank werkt ook met intentie. De intentie om je te willen verbinden met de kwaliteiten van de Boeddha die je in essentie al diep van binnen in je draagt. Deze intentie vertaalt zich in het gaan zitten en het ook daadwerkelijk beoefenen van de meditatie. Elke keer opnieuw, elke dag van de week. Op deze manier wordt ook dit een gewoonte en ontwikkel je langzaam maar zeker concentratie. Omdat de kwaliteiten zo divers zijn en zo diepgaand, is het noodgedwongen een langzaam slijpproces.

Met de op deze manier geleidelijk ontwikkelde concentratie kun je steeds beter gaan kijken hoe je eigen bewustzijn werkt. Waar de aandacht naar toe gaat en dan bijstellen daar waar nodig. Dat bijstellen wordt gemakkelijker omdat er steeds meer momenten zijn waarin het stil is in je hoofd en je vanuit daar ziet waar je bewustzijn naar toe gaat. Je stelt dan vast of het object van je aandacht heilzaam is of niet en weet dan of je iets moet bijstellen. Dat is een van de resultaten van deze concentratie. Niet meer die monkey-mind die van hot naar her springt, maar een bewustzijn dat in staat is langere tijd bij een object te blijven. Het betekent niets minder dan volledig in het hier en nu kunnen blijven.

Als je zoekt naar een goed voornemen voor het komende jaar: er is geen beter object te vinden dan je te verbinden met de kwaliteiten van de Boeddha. Je hoeft het niet van mij aan te nemen, maar onderzoek het voor jezelf!

Wil je beginnen met mediteren of ben je op zoek naar meer verdieping?
Wij bieden persoonlijke begeleiding, volledig op donatie basis.